Auteur: José Kramer
Natuurbroed
Het leuke van broeden onder de kloek, natuurbroed genaamd, is dat je hier geen broedmachine voor nodig hebt, de kloek haar werk doet en de kloek voor de kuikens zorgt. Het is vertederend om te zien hoe goed een kloek voor haar kleintjes zorgt.
Maar laten we beginnen bij het begin:
Broedsheid
Voordat een hen eieren kan gaan uitbroeden, zal ze eerst ‘broeds’ moeten worden. Een broedse hen is een kip die constant op haar nest blijft zitten en vaak ook nog krijst als er iets of iemand te dicht in haar buurt komt. Ze krijst dan flink om te laten merken dat ze met rust gelaten wil worden. Soms kunnen ze ook wat agressief worden en fel naar je hand pikken als je met je hand in de buurt durft te komen.
Broedsheid stimuleren
Als je broedsheid wilt stimuleren, dan is het aan te raden om supermarkt-eieren of nep-eieren te laten liggen in het legnest. De hoeveelheid eieren zouden de hen kunnen stimuleren om broeds te worden.
Als de hen echt goed broeds is, dan heeft ze een kale borst ( beter contact met de eieren ), is flink in gewicht afgenomen doordat ze minder eet en drinkt en ze zal, als je haar van het nest afzet, zo snel mogelijk weer op het nest gaan zitten of gaat alleen nog maar zitten als je haar ergens anders neerzet. Ook maakt ze ‘kloekende’ geluiden.
Markeren van de broedeieren
Als blijkt dat de hen echt goed broeds is, dan kun je de nepeieren weg halen en leg je de eieren die uitgebroed moeten worden onder de hen; de kloek. Zorg dat je de eieren vtv hebt gemarkeerd met een potlood, zodat je eventueel kunt zien welke eieren er nog bij gekomen zijn ( meestal gelegd door een andere hen die er naast gaat zitten ).
Geschikte broedgelegenheid
Voor de rust van de kloek is het wel aan te raden om haar op een plek neer te zetten waar zij niet gestoord kan worden door andere hennen. Ik heb zelf wel eens mee-gemaakt dat een kloek door andere hennen die hoger waren in rang van haar nest werd verjaagd omdat die hennen juist in dat legnest hun ei kwijt wilden. De kloek gaat dan ergens anders zitten ( zonder eieren of op de verkeerde eieren ), de hen legt haar ei en verlaat het legnest; vervolgens koelen de bebroede eieren af!***
***Het afkoelen van de eieren wil overigens niet zeggen dat er geen kuikens meer uit kunnen komen. Eieren kunnen wel een dag lang koud hebben gelegen, maar zodra deze weer bebroed worden, gaat het proces gewoon weer verder. Wat wél kan gebeuren, is dat de kuikens dan 1 dag later uitkomen dan in eerste instantie het geval zou zijn.
Het is aan te raden om de hen in een verplaatsbaar kistje te laten broeden, zodat je haar, zodra ze echt goed broeds is, met kistje en al kunt verplaatsen naar bijvoorbeeld de schuur of naar een apart hok. Het is aan te raden om de kloek in haar kistje op een donkere koele plek neer te zetten. Ikzelf gebruik zelfs een kist ( met grote luchtgaten gevuld met stro ) waar een schuifdeksel op zit. Ik sluit de hen op in die kist.
Verzorging van de kloek tijdens het uitbroeden
Eén keer per dag haal ik haar van de eieren en zorg dat ze flink bij kan eten. Ik voer haar dan katten-vlees uit een blikje en zorg dat ze volop vers water te drinken heeft. Ook snij ik nog wat groenvoer voor haar ( muur, gras, paardebloembladeren ).
Als ze lekker aan het eten is, zal ze zich even flink uitschudden en wat gekke sprongen maken en vervolgens een flinke drol neerleggen. En dit ziet er heel anders uit dan de ‘normale’ kippenstront. Het is een vreselijk dikke donkerbruine drap met een lucht waar je ú tegen zegt. Als zó’n drol op/ over de eieren belandt, dan kun je de eieren weggooien, want dan komt er geen eentje meer uit.
Een kloek zorgt heel erg slecht voor zichzelf. Zowel tijdens het broeden als tijdens het grootbrengen van de kuikens. Let er goed op dat ze niet te veel afvalt. Dit moet je zien te voorkomen, want een kloek heeft dan minder weerstand tegen andere ziektes en kwalen en zal bijvoorbeeld ineens heel gevoelig kunnen worden voor snot of coccidiose. Mocht je constateren dat de kloek erg slecht voor zichzelf zorgt, zet haar dan even apart van de kuikens en voer haar katten-vlees bij en beschuit. Zorg hoe dan ook dat ze weer wat toeneemt in gewicht.
Onhandige kloek
Wanneer de kuikens zijn uitgekomen, kan het wel eens voorkomen dat een kuiken wordt geplet door de hen. Dit gebeurd regelmatig bij grote orpingtons. Ook komt het nog al eens voor dat ze bovenop een kuiken gaan staan zonder dat zij dit door hebben. Dit is echter wel afhankelijk van de kloek en kan heel verschillend zijn. Als je eenmaal met een kloek de ervaring hebt dat ze nogal lomp is, laat haar dan in de toekomst geen kuikens meer uitbroeden.
Kloek kuikens laten ‘adopteren’
Je kunt bij een kloek die op eieren zit te broeden die onbevrucht zijn, ook in het donker kuikens onder haar stoppen en de eieren weghalen. Zij zal de kuikens beschouwen als haar eigen kinderen!
Huisvesting, voeding en andere voorzieningen t.b.v. de kloek met kuikens
Als u flink wat kippen heeft lopen, dan is het aan te raden om de kloek met kuikens apart te houden van de volwassen dieren. Vooral als de kloek een hen is die lager in rang is. Zij zal dan namelijk niet opgewassen zijn tegen de dominante hennen in de toom en haar kuikens niet optimaal kunnen beschermen.
Verder is het natuurlijk ook zo dat kuikens apart voer nodig hebben ( zie de pagina ‘Broedmachine en Kuikens’. De kloek kan hier ook gewoon van eten, want zolang zij een kloek is, zal zij geen eieren leggen en kan zij het prima stellen zonder legvoer.
Ook is het aan te raden om de kloek met kuikens in een hok te plaatsen waar alles gelijkvloers is en waar de kloek niet bijvoorbeeld een hoge trap af kan lopen. De kuikens zullen haar achterna lopen en ervan af rollen. Zorg dat alles zo bereikbaar mogelijk is voor de kuikens en de kloek. Als de kloek regelmatig haar eigen gang blijft gaan terwijl je in de gaten hebt dat haar kuikens haar warmte nodig hebben maar zij dit schijnbaar niet in de gaten heeft, zorg dan dat je op een plek in de kooi een wamte-voorziening ( warmtelamp ) plaatst, zodat de kuikens altijd nog onder de lamp kunnen plaatsnemen.
Een kloek zal haar kuikens stimuleren om te eten door het eten in haar bek te nemen en vervolgens een kloekgeluid produceren, waarop de kuikens razendsnel om haar heen staan om het eten uit haar bek te pikken. Ook als zij een worm ziet, zal zij heel hard kloeken ‘kom snel, ik heb hier iets speciaals’. Wanneer u meelwormen haalt en de kuikens en kloek af en toe eens een paar meelwormen voert, dan zult u bemerken dat het volop feest is tussen de dieren!!
Als u in het hok of de ren geen gelegenheid heeft waar de hen kan zandbadderen en het is warm en zonnig, dan kunt u gerust een bak voor haar neerzetten welke u vult met zand. U zult bemerken dat de hen helemaal door het dolle raakt en meteen gaat zandbadderen. De kuikens zullen dit gedrag volgen.
Als de kuikens ouder beginnen te worden en goed in de veren zitten, dan kan het zijn dat de kloek weer hen wordt en begint met leggen. Vaak zal zij dan de kuikens duidelijk maken dat zij vanaf dat moment niet meer bij haar terecht kunnen en voor zichzelf moeten zorgen. Haar taak zit er dan op.
Het kan dat best zijn dat de hen die broedsaf is, niet meer herkend wordt door haar toom-genoten en wordt aangevallen en gepikt. Hou dus even goed in de gaten of alles wel goed gaat, zodat je eventueel in kunt grijpen.